آندوسکوپی یا درون بینی روشی است که در آن اندام‌های داخلی بدن با استفاده از ابزاری به نام آندوسکوپ بررسی می‌شوند. اولین دستگاه آندوسکوپی در سال ۱۸۰۶ طراحی شد. آندوسکوپ یک لوله بلند، نازک و منعطف است که در انتهای آن نور و دوربین قرار دارد. آندوسکوپ‌ها را می‌توان از طریق دهان و پایین گلو یا از قسمت تحتانی وارد بدن کرد. دستگاه به طور مستقیم وارد بدن شده و این امکان را فراهم می‌آورد که تیم پزشکی اندام و یا عضو داخلی موردنظر را روی صفحه مانیتور مشاهده کنند. علاوه بر تصویربرداری می‌توان از آندوسکوپ برای انجام کارهای دیگر از جمله نمونه‌برداری و جراحی جزئی استفاده کرد.
آندوسکوپی روشی سریع و نسبتاً ایمن است. دلایل اصلی آندوسکوپی بررسی، تأیید و درمان بافت و عضو داخلی است. از آندوسکوپی می‌توان برای برداشتن تومورها یا پولیپ‌ها از دستگاه گوارش استفاده کرد. همان‌طور که اشاره شد آندوسکوپ‌ها کمی تهاجمی هستند و می‌توانند در منافذ بدن مانند دهان یا مقعد قرار داده شوند. در روش‌های دیگر می‌توان آن را از طریق ایجاد برش‌های کوچک در بدن، به‌عنوان‌مثال در لگن یا شکم وارد بدن نمود.
ازآنجایی‌که آندوسکوپی مدرن به دلیل خطرات کم، ارائه تصویر دقیق و سریع می تواند در بسیاری از زمینه‌های پزشکی بسیار مفید است. امروزه ده‌ها میلیون آزمایش مطمئن آندوسکوپی هرسال انجام می‌شود. در این صفحه برخی از انواع آندوسکوپی، چرایی و نحوه انجام آن، روش کلی و هرگونه خطر احتمالی را توضیح خواهیم داد.
سه دلیل اصلی برای انجام آندوسکوپی وجود دارد:
- بررسی: اگر فردی استفراغ، درد شکم، اختلالات تنفسی، زخم معده، مشکل در بلع یا خونریزی گوارشی داشته باشد، می‌توان از آندوسکوپی برای جستجوی علت استفاده کرد.
- تأیید تشخیص: از آندوسکوپی می‌توان برای انجام بیوپسی برای تأیید تشخیص سرطان یا سایر بیماری‌ها استفاده کرد.
- درمان: از آندوسکوپی می‌توان برای درمان مستقیم یک بیماری استفاده کرد. به‌عنوان‌مثال، آندوسکوپی می‌تواند برای سوزاندن (با استفاده از گرما) رگ دارای خونریزی یا برداشتن پولیپ استفاده شود.
گاهی اوقات، آندوسکوپی با روش دیگری مانند اسکن اولتراسوند ترکیب می‌شود. می‌توان از آن برای قراردادن پروب اولتراسوند در نزدیکی اندام‌هایی که تصویربرداری آنها دشوار است، مانند پانکراس استفاده کرد.
اجزای آندوسکوپ
یک آندوسکوپ استاندارد از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
- یک لوله انعطاف‌پذیر نازک و بلند
- لنز
- سیستم انتقال نور
- چشمی
- سیستم کنترل
آندوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
در طی یک آزمایش آندوسکوپی فوقانی، از شما خواسته می‌شود که روی یک میز به پشت یا به پهلو دراز بکشید. همان‌طور که آزمایش در حال انجام است، مانیتورهای نشان‌دهنده علائم حیاتی به بدن شما متصل می‌شوند. این به تیم پزشکی شما اجازه می‌دهد تا تنفس، فشارخون و ضربان قلب شما را کنترل کنند. ممکن است یک داروی آرام‌بخش دریافت کنید. این دارو از طریق ورید ساعد، به شما کمک می‌کند تا در طول آندوسکوپی آرام باشید. ممکن است یک ماده بی‌حس‌کننده در دهان شما اسپری شود. این دارو گلوی شما را در آماده‌سازی برای قراردادن لوله دستگاه آندوسکوپی بی حس می‌کند. معمولاً از فرد خواسته می‌شود که از محافظ دهان پلاستیکی استفاده کند تا دهان خود را باز نگه دارد.
سپس آندوسکوپ در دهان شما قرار می‌گیرد و پزشک از شما می‌خواهد که با عبور آندوسکوپ از گلویتان، آب دهان را قورت دهید. ممکن است مقداری فشار در گلو احساس کنید، اما نباید احساس درد کنید. پس از عبور آندوسکوپ از گلو، شما نمی‌توانید صحبت کنید. آندوسکوپ در تنفس شما اختلال ایجاد نمی‌کند. هنگامی که پزشک آندوسکوپ را از مری شما عبور می‌دهد، یک دوربین کوچک در نوک آندوسکوپ تصاویر را به یک مانیتور منتقل می‌کند. پزشک شما این مانیتور را تماشا می‌کند تا به دنبال ناهنجاری در دستگاه گوارش فوقانی شما باشد. اگر ناهنجاری‌هایی در دستگاه گوارش شما یافت شود، پزشک ممکن است تصاویری را برای معاینه بعدی ضبط کند.
گاهی نیاز است تا فشار هوای ملایم به مری شما وارد شود تا حجم دستگاه گوارش شما بیشتر شود. این به آندوسکوپ اجازه می‌دهد تا آزادانه حرکت کند و به پزشک شما اجازه می‌دهد تا به‌راحتی لایه‌های دیواره دستگاه گوارش شما را بررسی کند. هوای اضافه شده می‌تواند باعث احساس فشار در ناحیه شکمی شما شود. پزشک ابزارهای جراحی مخصوصی را برای جمع‌آوری نمونه بافت یا برداشتن پولیپ از طریق آندوسکوپ عبور می‌دهد و از طریق مانیتور ابزار موردنظر را هدایت می‌کند.
زمانی که پزشک معاینه را تمام کرد، آندوسکوپ به‌آرامی از طریق دهان جمع می‌شود. آندوسکوپی معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه بسته به شرایط شما طول می‌کشد.
آمادگی های قبل از آندوسکوپی
قبل از انجام آزمایش پزشک دستورالعمل‌های خاصی را برای آماده‌شدن برای آندوسکوپی به شما می‌دهد. در برخی موارد ممکن است پزشک از شما بخواهد:
- قبل از آندوسکوپی ناشتا باشید. شما باید چهارتا هشت ساعت قبل از انجام آندوسکوپی نوشیدنی و غذا خوردن را متوقف کنید تا مطمئن شوید که معده شما برای این عمل خالی است.
- مصرف برخی داروها را متوقف کنید. در روزهای قبل از آندوسکوپی باید مصرف برخی از داروهای رقیق‌کننده خون را متوقف کنید. رقیق‌کننده‌های خون ممکن است خطر خونریزی شما را در صورت انجام برخی روش‌ها در طول آندوسکوپی افزایش دهند.
- اگر بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشارخون بالا دارید، پزشک دستورالعمل‌های خاصی را در مورد داروهایتان به شما می‌دهد.
عوارض آندوسکوپی
آندوسکوپی یک روش بسیار ایمن است. عوارض نادر عبارت‌اند از:
خونریزی: اگر این روش شامل برداشتن یک‌تکه بافت برای آزمایش (بیوپسی) یا درمان مشکل دستگاه گوارش باشد، خطر عوارض خونریزی پس از آندوسکوپی وجود دارد. در موارد نادر، چنین خونریزی ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشد.
عفونت: بیشتر آندوسکوپی‌ها شامل معاینه و بیوپسی است و خطر عفونت کم است. هنگامی که اقدامات اضافی دیگری به‌عنوان بخشی از آندوسکوپی شما انجام می‌شود، خطر عفونت افزایش می‌یابد. بیشتر عفونت‌ها جزئی بوده و با آنتی‌بیوتیک قابل‌درمان هستند. درصورتی‌که در معرض خطر عفونت بالاتری قرار داشته باشید، ممکن است پزشک قبل از عمل به شما آنتی‌بیوتیک‌هایی جهت پیشگیری بدهد.
پارگی دستگاه گوارش: پارگی مری یا قسمت دیگری از دستگاه گوارش فوقانی ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و گاهی اوقات جراحی برای ترمیم آن داشته باشد. خطر این عارضه بسیار کم است – تقریباً ۱ مورد در هر ۲۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ آندوسکوپی فوقانی تشخیصی رخ می‌دهد. اگر اقدامات اضافی مانند گشاد کردن مری شما انجام شود، خطر افزایش می‌یابد.
سایر علائم و عوارض احتمالی آندوسکوپی
- تب
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- مدفوع خونی، سیاه یا بسیار تیره‌رنگ
- مشکل در بلع
- درد شدید یا مداوم شکم
- استفراغ، به‌خصوص اگر استفراغ شما خونی باشد یا شبیه تفاله قهوه باشد
در صورت مشاهده هر یک از این علائم فوراً با پزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
بعد از آندوسکوپی چه اتفاقی می‌افتد؟
اکثر آندوسکوپی‌ها روش‌های سرپایی هستند. یعنی می‌توانید همان روز به خانه بروید. پزشک شما زخم‌های ایجاد شده با برش را با بخیه می‌بندد و بلافاصله پس از عمل آنها را به‌درستی پانسمان می‌کند. پزشک دستورالعمل‌هایی را در مورد نحوه مراقبت از این زخم به شما می‌دهد.
پس از آن، احتمالاً باید یک تا دو ساعت در بیمارستان منتظر بمانید تا اثرات آرام‌بخش از بین برود. هنگامی که به خانه آمدید، باید برنامه‌ریزی کنید که بقیه روز را به استراحت بگذرانید. برخی از روش‌ها ممکن است شما را کمی ناراحت کنند. ممکن است به مدتی نیاز داشته باشید تا بتوانید کارهای روزانه خود را انجام دهید. به‌عنوان‌مثال، پس از آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی، ممکن است گلودرد داشته باشید و برای چند روز نیاز به خوردن غذاهای نرم داشته باشید. ممکن است پس از سیستوسکوپی برای معاینه مثانه، خون در ادرارتان وجود داشته باشد. این باید ظرف ۲۴ ساعت از بین برود، اما در صورت تداوم باید با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر پزشک شما به رشد سرطانی مشکوک باشد، در طول آندوسکوپی شما بیوپسی را انجام خواهد داد. نتایج چند روز طول می می‌کشد. پزشک شما نتایج را پس از دریافت آنها از آزمایشگاه با شما در میان خواهد گذاشت.