ماموگرافی یک روش تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای بررسی و تشخیص زودهنگام سرطان و سایر بیماری‌های سینه استفاده می‌شود. از این نوع تصویربرداری هم به‌عنوان یک ابزار تشخیصی و هم به‌عنوان ابزار غربالگری استفاده می‌شود. دستگاه ماموگرافی دارای یک بخش برای تولید اشعه ایکس است. این دستگاه منحصراً برای معاینات اشعه ایکس سینه استفاده می‌شود. دستگاه ماموگرافی دارای قطعات ویژه‌ای است که تنها سینه را در معرض اشعه ایکس قرار می‌دهد. این دستگاه دارای صفحه‌ای برای نگه‌داشتن و فشرده‌سازی سینه است تا تکنسین بتواند تصاویر را در زوایای مختلف ثبت کند.
توموسنتز سینه با استفاده از دستگاه‌های ماموگرافی دیجیتال انجام می‌شود، اما همه دستگاه‌های ماموگرافی دیجیتال برای انجام تصویربرداری توموسنتز مجهز نیستند.
نحوه کار دستگاه ماموگرافی
اشعه ایکس نوعی تشعشع مانند نور یا امواج رادیویی است. اشعه ایکس از اکثر اجسام از جمله بدن عبور می‌کند و اساس کار این دستگاه را تشکیل می‌دهد. در طی ماموگرافی، سینه بیمار روی یک صفحه حمایتی صاف قرار می‌گیرد و با صفحه موازی از قسمت بالا فشرده می‌شود. تکنسین بادقت پرتو اشعه ایکس را در ناحیه موردنظر نشانه می‌گیرد. این دستگاه انفجار کوچکی از تشعشعات را تولید می‌کند که از بدن فرد عبور می‌کند. تشعشع یک تصویر را روی فیلم یا یک آشکارساز خاص ثبت می‌کند.
قسمت‌های مختلف بدن اشعه ایکس را در درجات مختلف جذب می‌کنند. استخوان متراکم بخش زیادی از تابش را جذب می‌کند درحالی‌که بافت نرم (عضله، چربی و اندام‌ها) اجازه می‌دهد تا اشعه ایکس بیشتری از آنها عبور کند. در نتیجه، استخوان‌ها در عکس‌برداری با اشعه ایکس سفید به نظر می‌رسند. بافت نرم در سایه‌های خاکستری و هوا سیاه به نظر می‌رسد.
اکثر تصاویر اشعه ایکس فایل‌های دیجیتالی ذخیره شده الکترونیکی هستند. پزشک می‌تواند به‌راحتی به این تصاویر ذخیره شده برای تشخیص و مدیریت وضعیت بیمار دسترسی داشته باشد. در ماموگرافی معمولی فیلم و دیجیتال، یک لوله اشعه ایکس از کنار و از بالای سینه فشرده تصویر می‌گیرد. در توموسنتز سینه، لوله اشعه ایکس به‌صورت یک قوس روی سینه حرکت می‌کند و تصاویر متعددی را از زوایای مختلف می‌گیرد.
مزایای ماموگرافی
- ماموگرافی غربالگری، خطر مرگ ناشی از سرطان سینه را کاهش می‌دهد. برای تشخیص انواع سرطان سینه از جمله کارسینوم داکتال مهاجم یا سرطان مجاری و کارسینوم لوبولار تهاجمی مفید است.
- ماموگرافی غربالگری توانایی پزشک را در تشخیص تومورهای کوچک بهبود می‌بخشد. وقتی توده های سرطانی کوچک هستند، گزینه‌های درمانی بیشتری وجود دارد.
- استفاده از ماموگرافی غربالگری، تشخیص رشد بافت غیرطبیعی کوچک محدود به مجاری شیر در پستان، به نام کارسینوم مجاری را افزایش می‌دهد.
- پس از معاینه اشعه ایکس هیچ تشعشعی در بدن شما باقی نمی‌ماند.
- اشعه ایکس معمولاً در محدوده تشخیصی معمولی برای این معاینه عوارض جانبی ندارد.
خطرات دستگاه ماموگرافی
همیشه در اثر قرارگرفتن بیش از حد در معرض تشعشع، احتمال سرطان کمی وجود دارد. بااین‌حال، باتوجه‌به مقدار پایین پرتوهای مورداستفاده در تصویربرداری پزشکی، مزایای تشخیص دقیق بسیار بیشتر از خطر مرتبط است. ماموگرافی مثبت کاذب ۵ تا ۱۵ درصد از ماموگرافی‌های غربالگری به آزمایش‌های بیشتری مانند ماموگرافی اضافی یا سونوگرافی نیاز دارند. نتایج اکثر این آزمایش‌ها طبیعی هستند. اگر یافته غیرطبیعی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به پیگیری یا بیوپسی باشد. اکثر بیوپسی‌ها تأیید می‌کنند که سرطان وجود ندارد. تخمین زده می‌شود که زنان بین ۴۰ تا ۴۹ سال که سالیانه ماموگرافی انجام می‌دهند، حدود ۳۰ درصد احتمال دارد که در آن دهه ماموگرافی مثبت کاذب داشته باشند و حدود ۷ تا ۸ درصد احتمال دارد که بیوپسی سینه در آن زمان انجام شود.
انواع ماموگرافی: فیلم – اسکرین در مقابل دیجیتال
ماموگرافی اولیه تصاویر سیاه‌وسفید روی صفحات بزرگ فیلم هستند. در ماموگرافی دیجیتال، تصاویر مستقیماً در رایانه ثبت و ضبط می‌شوند. سپس می‌توان تصویر را روی صفحه کامپیوتر مشاهده کرد و مناطق خاصی را بزرگ یا برجسته کرد. اگر ناحیه مشکوکی وجود داشته باشد، پزشک می‌تواند از کامپیوتر برای بررسی دقیق‌تر استفاده کند. همچنین امکان ارسال تصاویر به مکان دیگر به‌صورت الکترونیکی وجود دارد.
بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که ماموگرافی با صفحه فیلم و ماموگرافی دیجیتال در غربالگری سرطان سینه به یک اندازه دقیق هستند. اما یک مطالعه در سال ۲۰۰۵ روی ۵۰۰۰۰ زن، آزمایش غربالگری تصویربرداری دیجیتال ماموگرافی (DMIST)، نشان داد که ماموگرافی دیجیتال ابزار غربالگری بهتری نسبت به ماموگرافی روی صفحه فیلم برای زنانی است که:
- زیر ۵۰ سال هستند
- بافت سینه بسیار متراکم دارند
- هنوز دوره قاعدگی دارند یا در دوره اولیه یائسگی (شروع یائسگی) هستند، اما در ۱۲ ماه گذشته پریود شده‌اند.
مزایای دیگر ماموگرافی دیجیتال در مقابل صفحه‌نمایش فیلم این است که تصاویر دیجیتال را می‌توان برای مشاهده بهتر دست‌کاری کرد و آنها را راحت‌تر ذخیره کرد. ماموگرافی دیجیتال حدود سه‌چهارم تابش ماموگرافی روی صفحه را ارائه می‌کند. معایب ماموگرافی دیجیتال این است که گران‌تر است و به‌اندازه ماموگرافی صفحه فیلم در دسترس نیست.
در آینده، انتظار می‌رود که ماموگرافی دیجیتال رایج‌تر شود. بسیاری از مراکز تصویربرداری در حال حاضر در حال تغییر ماموگرافی فیلم سنتی به ماموگرافی دیجیتال هستند. با استفاده از ماموگرافی دیجیتال به دلیل دقت بالا در این دستگاه، تعداد دفعات مراجعه بیمار به آزمایشگاه کاهش خواهد یافت.