ضدعفونی کننده ها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که با اثر بر باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، اسپور باکتری ها و سایر اورگانیسم ها، آن ها را از بین می برند و یا از رشد آن ها جلوگیری می‌کنند. استفاده از ضدعفونی کننده ها به منظور از بین بردن میکرو ارگانیسم بیماری زا می باشد. امروزه کاربرد بسیار گسترده ای از ضدعفونی کننده ها و گندزداها در صنایع چسب سازی، نفت، کاغذ سازی، تولید پارچه و . . . و همچنین در بهداشت فردی و اجتماعی، بهداشت محیط دارند.
ضدعفونی کننده ها
ضدعفونی کننده ها برای ضدعفونی کردن سطح پوست، بدن و بافت های زنده خارجی به کار می روند. به این معنی که نمی توان آن را برای بافت های داخلی از جمله خون مورد استفاده قرار داد. بعد از اپیدمی (همه گیری) وبا در کشور های مختلف با توجه به این که در آن زمان مردم جهان از سطح بهداشت پایینی برخوردار بودند، استفاده از این مواد بسیار زیاد شد. نتیجه استفاده گسترده از این مواد منجر به افزایش سطح بهداشت جهانی شد.
آنتی سپتیک های متداول:
- بتادین
- ساولن ( محلول 1%)
- الکل ها
- ید (محلول های آن)
- هیدروژن پروکساید
- ترکیبات فنول دار (نه فنول!!!)
- بوریک اسید
- کلرهگزیدین گلوکونات
- ترکیبات آمونیوم چهار ظرفیتی
- سدیم کلراید
- مرکورکروم
گندزدا ها (Disinfectants)
گندزدا ها برای سطوح غیرزنده استفاده می شوند و نباید برای ضد عفونی کردن بدن خود از این مواد استفاده کنید زیرا سمی هستند و در صورت استفاده از آن ها با آب فراوان سطح بر خورد را بشویید. سایر نکات در زمان استفاده در انتهای این مقاله ذکر شده است. گندزدا ها در صنایع گوناگون، پزشکی، آب و فاضلاب، مصارف خانگی و غیره کاربرد دارند. این مواد اکثر میکرو ارگانیسم ها را نابود می کنند.
گندزدایی به معنای استفاده از روش های فیزیکی و شیمیایی به منظور کم کردن حجم میکروب ها است. استفاده از ضدعفونی کننده ها برای تامین سلامتی بسیار ضروری است و از عوامل مهم پیشگیری از بیماری ها، بخصوص بیماری های واگیردار می‌باشد.
گندزدا های متداول:
- آب ژاول (وایتکس)
- کلر (آزاد و ترکیبات آن)
- ساولن
- فرمالدئید
- استروک
- فنول
- هالامید
- آهک (ارزانترین)
- شیر آهک
- گلوتارآلدئید
نکات قابل توجه در استفاده از ضدعفونی کننده ها
- ضدعفونی کننده ها تنها برای مصرف خارجی است و از ورود آنها به دهان، چشم، گوش، مجاری تنفسی و تزریق آن باید جلوگیری کرد.
- عوامل بی‌اثر کننده ضدعفونی کننده ها را باید شناخت و از تماس آنها با هم جلوگیری کرد. مثلا تی کشیدن و تمیز کردن با ابر و اسفنج، باعث بی اثر کردن مواد ضدعفونی کننده می‌شود. علت این امر را این گونه می‌توان بیان کرد که چوب، کتان، پارچه، لاستیک ها و پلاستیک ها، سبب خنثی و بی اثر کردن فنل‌ها و ساولن می‌شوند.
- مواد ضدعفونی کننده را نباید با هم استفاده کرد. مثلا صابون، ساولن را بی‌اثر می‌کند.
- مواد ضدعفونی کننده را باید در مقادیر کم استفاده کرد.
- اثر میکروب کشی هر گندزدایی با آب داغ بیشتر می‌شود. (با آب ژاول و ید، این کار را نکنید)
- اگر نسبت به یک ضدعفونی کننده یا یک گندزدا حساسیت دارید حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.
- هر ماده ضد عفونی کننده و گندزدایی عوارض جانبی دارد بنابراین باید تا حد امکان رقیق باشد و به مدت طولانی در معرض بخارات آن قرار نگیرید.
- قبل استفاده حتما نحوه استفاده، عوارض جانبی و شرایط نگهداری آن را مطالعه کنید.
- دور از دسترس کودکان نگهداری شوند.
- دور از نور و گرما (در دمای پایین تر از 25°C) نگهداری شوند.