کاردیوگرافی روشی تشخیصی برای بررسی فعالیت قلب با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی است. این روش شامل ابزارهایی مانند نوار قلب، الکتروکاردیوگراف، اکوکاردیوگرافی و امپدانس کاردیوگرافی می‌شود که همگی زیرمجموعه آن به شمار می‌آیند. از کاردیوگرافی برای آزمایش، تشخیص و پایش اختلالات قلب و گردش خون استفاده می‌شود. در مدل‌های سنتی، نتایج روی کاغذ گراف با شبکه‌های میلی‌متری چاپ می‌گردد. دستگاه اکوکاردیوگرافی قابلیت تنظیم سرعت خروجی دارد، اما معمولاً استانداردهای مشخصی هنگام انجام آزمایش رعایت می‌شود.
در کاردیوگرام، حسگرهایی به نام الکترود برای ثبت سیگنال‌های قلب به کار می‌روند. معمولاً ۱۰ الکترود در بخش‌های مختلف بدن قرار داده می‌شود تا داده‌های دقیق‌تری از فعالیت قلب جمع‌آوری گردد. پیش از نصب، سطح الکترودها با ژل رسانا پوشانده می‌شود تا اتصال بهتری با پوست برقرار شود. این الکترودها روی بازوهای راست و چپ، پاهای راست و چپ و نیز در نقاط مختلف قفسه سینه و شکم چسبانده می‌شوند تا امکان ثبت کامل و دقیق فعالیت قلب فراهم گردد.
نحوه کارکرد دستگاه اکوکاردیوگرافی
دستگاه اکوکاردیوگرافی یکی از مهم‌ترین ابزارهای تشخیصی قلب است که با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویر دقیقی از قلب تهیه می‌کند. این روش که با نام اکو یا سونوگرافی قلب نیز شناخته می‌شود، نوعی اسکن اولتراسوند است. در این فرآیند، کاوشگری کوچک روی قفسه سینه قرار گرفته و امواجی به سمت قلب ارسال می‌کند. پژواک بازگشتی از بافت‌های قلب توسط همان کاوشگر دریافت شده و به تصاویر متحرک بر روی مانیتور تبدیل می‌شود. این تصاویر امکان بررسی ساختار و عملکرد قلب را برای پزشک فراهم می‌کنند.
موارد استفاده از دستگاه اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی یکی از پرکاربردترین روش‌های غیرتهاجمی برای بررسی قلب و عروق است که با استفاده از امواج فراصوت بی‌ضرر، اطلاعات دقیقی از ساختار و آناتومی قلب ارائه می‌دهد. این روش قادر است اندازه و عملکرد حفره‌های قلب، وضعیت و کارکرد دریچه‌ها و همچنین شاخص‌های همودینامیک داخل قلب را ارزیابی کند. در آزمایشگاه‌های تخصصی، از روش‌هایی مانند اکوکاردیوگرافی ترانس‌قفسه‌ای (TTE)، اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری (TEE) با وضوح بالاتر، و اکوکاردیوگرافی استرس یا تست ورزش برای بررسی ایسکمی میوکارد و عملکرد دیاستولیک بطنی نیز استفاده می‌شود.
در چند دهه اخیر، اکوکاردیوگرافی با پیشرفتهای چشمگیری همراه بوده و توانایی‌های تشخیصی آن به شکل قابل توجهی ارتقا یافته است. توسعه اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی، کوچک‌سازی تجهیزات و معرفی اکوکاردیوگرافی کنتراست برای بررسی بهتر حفره‌های قلب و پرفیوژن میوکارد از مهم‌ترین دستاوردهای اخیر به شمار می‌آیند. پزشکان از این آزمایش برای بررسی دقیق ساختار و عملکرد قلب بهره می‌برند. اطلاعاتی مانند اندازه و شکل قلب، ضخامت و حرکت دیواره‌ها، توان پمپاژ، وضعیت دریچه‌ها، بازگشت خون، تنگی دریچه، وجود تومور، عفونت یا حفره‌های غیرطبیعی از طریق اکو مشخص می‌شود.
اکوکاردیوگرام استرس (تست ورزش)
تست ورزش برای سنجش توانایی عملکرد قلب در حین فعالیت‌های مختلف استفاده می‌شود. در زندگی روزمره، قلب در حالت استراحت به سختی کار می‌کند، اما هنگام پیاده‌روی سریع، شنا یا دویدن، نیاز به فعالیت بیشتری دارد. هدف این آزمایش، ارزیابی عملکرد قلب در شرایط افزایش فعالیت است و روشی مؤثر برای بررسی سلامت قلب محسوب می‌شود. در این روش، بیمار روی تردمیل یا دوچرخه ورزشی قرار می‌گیرد و سرعت یا شیب دستگاه به تدریج افزایش می‌یابد. معمولاً این تست بین ۹ تا ۱۲ دقیقه طول می‌کشد و در برخی موارد از داروهای وریدی برای تحریک فعالیت قلب استفاده می‌شود.
اکو از راه مری (TOE)
در اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری (TOE)، پروب از طریق مری وارد بدن شده و در پشت قلب قرار می‌گیرد. این موقعیت نزدیک به قلب باعث می‌شود امواج صوتی بدون عبور از قفسه سینه ارسال شوند و تصاویر با وضوح بالاتر به دست آیند. TOE امکان مشاهده دقیق حفره‌ها و دریچه‌های قلب را بدون مزاحمت دنده‌ها یا ریه‌ها فراهم می‌کند. قبل از انجام این آزمایش، بیمار معمولاً باید حداقل شش ساعت ناشتا باشد و در صورت مصرف داروهای ضدانعقاد مانند هپارین، کلوپیدوگرل یا وارفارین، باید پزشک را مطلع کند.
اکو کنتراست
وقتی نتایج اکوکاردیوگرافی‌های معمولی کافی نباشد، از دستگاه اکوکاردیوگرافی با کنتراست استفاده می‌شود. در این روش، ماده‌ای بی‌ضرر مانند محلول نمکی یا حاجب دیفینیتی به جریان خون تزریق می‌شود تا در تصاویر اسکن بهتر دیده شود و وضوح بیشتری ایجاد کند. این نوع اکو برای بررسی قدرت پمپاژ قلب، وجود لخته و دیگر مسائل قلبی کاربرد دارد. انتخاب روش اکوکاردیوگرافی مناسب بستگی به وضعیت قلب و نیاز به دقت تصاویر دارد؛ مثلاً در مشکلات ناشی از فعالیت بدنی تست ورزش توصیه می‌شود و تصاویر دقیق TOE ممکن است برای برنامه‌ریزی جراحی مفیدتر باشد.
اکوکاردیوگرافی جنین
اکوکاردیوگرافی جنین روشی ایمن و غیرتهاجمی برای بررسی قلب جنین است که معمولاً بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. این آزمایش با استفاده از امواج صوتی بدون اشعه، تصویری دقیق از ساختار و عملکرد قلب جنین ارائه می‌دهد و هیچ خطری برای مادر یا جنین ندارد. پزشکان از این روش برای تشخیص ناهنجاری‌ها یا مشکلات قلبی در مراحل اولیه رشد جنین استفاده می‌کنند. استفاده از دستگاه سونیکید هم برای بررسی وضعیت جنین بسیار مفید و کاربردی است.
عوارض اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی استاندارد روشی ساده، ایمن و بدون درد است که معمولاً عوارض جانبی ندارد. تنها ممکن است ژل سرد روی پوست احساس شود و الکترودهای روی قفسه سینه کمی ناراحتی ایجاد کنند. برخلاف برخی اسکن‌ها مانند اشعه ایکس یا سی‌تی اسکن، این روش بدون اشعه انجام می‌شود. در اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری (TOE) ممکن است گلو تا چند ساعت درد کند و بهتر است تا ۲۴ ساعت پس از آزمایش از رانندگی خودداری شود.
در طول تست ورزش، ممکن است بیمار کمی ضعف، سرگیجه یا درد جزئی در قفسه سینه را تجربه کند و احتمال کمی نیز برای بروز ضربان قلب نامنظم یا حمله قلبی وجود دارد. با این حال، بیمار در تمام مدت تحت نظارت دقیق قرار دارد و در صورت بروز هر علامت غیرطبیعی، آزمایش فوراً متوقف می‌شود. همچنین برخی افراد ممکن است به ماده حاجب در اکوکاردیوگرافی کنتراست واکنش خفیف مانند خارش نشان دهند و در موارد نادر، واکنش آلرژیک جدی رخ دهد.
نحوه انجام اکوکاردیوگرافی
در اکوکاردیوگرافی از خارج بدن، بیمار معمولاً نیاز به آماده‌سازی خاصی ندارد. اما برای اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری، پزشک توصیه می‌کند حداقل چهار ساعت قبل از معاینه از خوردن و آشامیدن خودداری شود. پس از انجام آزمایش و اثر بی‌حسی موضعی، فرد می‌تواند حدود یک تا دو ساعت بعد مجدداً خوردن و نوشیدن را از سر بگیرد تا روند بازیابی کامل شود.
در طول اکوکاردیوگرافی، بیمار لباس خود را از کمر به بالا درمی‌آورد و در صورت تمایل می‌تواند لباس بیمارستانی مناسب بپوشد. سپس لازم است روی میز معاینه به پشت یا سمت چپ خود بخوابد. گاهی محلولی مانند نمک یا ماده رنگی به رگ‌ها تزریق می‌شود تا تصاویر قلب واضح‌تر شوند و جزئیات ساختار و عملکرد قلب دقیق‌تر و بهتر قابل مشاهده باشند.
در صورتی که پزشک انجام اکوکاردیوگرافی ترانس‌قفسه‌ای را تجویز کند، ابتدا ژل مخصوص روی قفسه سینه بیمار مالیده می‌شود. سپس متخصص مبدل را به آرامی در اطراف قفسه سینه حرکت می‌دهد تا تصاویر مختلفی از قلب ثبت شود. در طول معاینه ممکن است از بیمار خواسته شود موقعیت خود را تغییر دهد، نفس عمیق بکشد یا نفس خود را نگه دارد. همچنین گاهی مبدل کمی فشار داده می‌شود تا تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تری از قلب به دست آید.
در طول اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری، بیمار ممکن است یک آرام‌بخش خفیف برای شل شدن عضلات گلو و یک بی‌حس‌کننده موضعی برای کاهش رفلکس دریافت کند. پس از اثر دارو، پزشک مبدل کوچک متصل به یک لوله بلند را به سمت پایین گلو و مری هدایت می‌کند تا به پشت قلب برسد. در این حالت، بیمار نباید پس از بلع اولیه، مبدل یا لوله را در داخل مری خود احساس کند.
ملاحظات اکوکاردیوگرافی
در اکوکاردیوگرافی ترانس‌قفسه‌ای، بیمار باید در وضعیت دکوبیتوس چپ قرار گیرد تا قلب به دیواره قدامی قفسه سینه نزدیک‌تر شود و تصویربرداری آسان‌تر گردد. پروب در موقعیت‌های مختلفی مانند محور طولانی پاراسترنال، محور کوتاه پاراسترنال، چهار محفظه آپیکال و ساب‌اکسیفوئید روی پوست قرار می‌گیرد و در فضاهای بین دنده‌ای حرکت داده می‌شود تا تصاویر دقیق‌تری ثبت شود. در اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری (TEE)، بیمار به پشت خوابیده و سر تخت کمی بالا قرار می‌گیرد و پروب از دهان وارد مری می‌شود. بلوک بایت TEE در دهان قرار می‌گیرد تا عبور پروب راحت‌تر انجام شود.
تجهیزات لازم برای اکوکاردیوگرافی ترانس‌قفسه‌ای شامل دستگاه سونوگرافی با قابلیت داپلر، پروب سونوگرافی قلب و ژل اولتراسوند است. در تست ورزش، علاوه بر دستگاه سونوگرافی، نظارت دقیق بر ECG و در صورت نیاز استفاده از داروهایی مانند دوبوتامین، آتروپین، آدنوزین و رگادنوزون برای افزایش ضربان قلب ضروری است. در اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری، ممکن است نیاز به لوله‌گذاری نای و آرام‌بخشی با عوامل بی‌حسی باشد. این روش‌ها معمولاً تحت نظارت متخصص قلب یا بیهوشی در اتاق عمل، آزمایشگاه کاتتریزاسیون یا مجموعه آندوسکوپی انجام می‌شوند.
اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی
اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی، تصاویر دقیق و سه‌بعدی از قلب ارائه می‌دهد و کاربردهای متعددی دارد. پزشکان از این روش برای ارزیابی عملکرد دریچه در بیماران با نارسایی قلبی، تشخیص مشکلات قلبی در نوزادان و کودکان و برنامه‌ریزی جراحی دریچه یا مداخلات ساختاری استفاده می‌کنند. علاوه بر این، اکو سه‌بعدی امکان بررسی عملکرد قلب به‌صورت سه‌بعدی و مشاهده ساختارهای پیچیده داخلی قلب را فراهم می‌کند و به تصمیم‌گیری دقیق‌تر در درمان و مدیریت بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
تفسیر نتایج
پس از انجام اکوکاردیوگرافی، تصاویر ثبت‌شده برای پزشک درخواست‌دهنده ارسال می‌شوند تا بررسی شوند. پزشک به دنبال نشانه‌هایی از مشکلات قلبی مانند آسیب به بافت عضله قلب، ضخیم یا نازک شدن دیواره‌های بطن، اندازه غیرطبیعی دهلیز، عملکرد ضعیف دریچه‌ها، کاهش قدرت پمپاژ و وجود توده‌هایی مانند لخته خون یا تومورها خواهد بود. این بررسی به تشخیص دقیق‌تر وضعیت قلب و برنامه‌ریزی درمان مناسب کمک می‌کند. برای پایش لحظه‌ای ضربان قلب از گوشی پزشکی استفاده کنید.
دستگاه اکوکاردیوگرافی سامسونگ EKO7
دستگاه اکوکاردیوگرافی سامسونگ EKO7 یکی از پرفروش‌ترین محصولات سامسونگ است که به‌طور ویژه برای تصویربرداری قلب و عروق طراحی شده است. این دستگاه دارای قابلیت‌ها و مبدل‌هایی برای OB/GYN و سایر کاربردهاست. فناوری‌های پیشرفتهای مانند کاهش نویز، تصویربرداری با پهنای باند بالا و طیف کامل، همراه با پردازشگرهای قدرتمند و پروب‌های مدرن، کیفیت تصاویر را بهبود می‌بخشد و امکان تشخیص دقیق و سریع‌تر مشکلات قلبی را فراهم می‌کند.
دستگاه اکوکاردیوگرافی سامسونگ EKO7 با برخورداری از فناوری‌هایی مانند SRF و FSI، تصاویر شفاف و باکیفیتی در تمام حالت‌های Color، D2 و Doppler ارائه می‌دهد. این دستگاه از قطعات و مواد باکیفیت ساخته شده و دوام بسیار بالایی دارد. همچنین قابلیت استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی مانند Strain/Strain Rate ،Time to Peak و Stress Echo را داراست. کاربری آسان و تنظیمات ساده، محبوبیت این دستگاه را افزایش داده است. از جمله امکانات آن می‌توان به Tissue Doppler Imaging (TDI) ،Post Measurement ،Post Processing ،Anatomical M-Mode ،Quick Scan و Dual Live اشاره کرد.
مشخصات فنی دستگاه
مانیتور دستگاه اکوکاردیوگرافی EKO7 از نوع LCD با اندازه ۱۹ اینچ و رزولوشن بسیار بالا است و بازوی قابل تنظیم آن امکان تغییر ارتفاع، چرخش ۳۶۰ درجه و تنظیم زاویه برای دسترسی به بهترین دید را فراهم می‌کند. این دستگاه مجهز به نرم‌افزار Sono View برای ذخیره و بررسی مجدد تصاویر بیماران است که امکان پرینت و ارسال تصاویر را نیز فراهم می‌کند. تصاویر می‌توانند از طریق USB، DICOM 3.0 یا DVD R/W منتقل و ذخیره شوند. علاوه بر این، امکان اتصال پروب TEE برای اکوکاردیوگرافی ترانس‌مری با پروبی پیشرفته و قابلیت حرکت در چهار جهت و اصلاح زاویه (Angle Correction) وجود دارد.
قیمت دستگاه اکوکاردیوگرافی سامسونگ EKO7
قیمت دستگاه اکوکاردیوگرافی سامسونگ EKO7 با توجه به نو یا مستعمل بودن و تجهیزات همراه متفاوت است. دستگاه نو معمولاً بین ۳,۵۰۰ تا ۶,۸۰۰ دلار آمریکا عرضه می‌شود، در حالی که نمونه‌های کارکرده یا بازسازی‌شده حدود ۶,۰۰۰ یورو (تقریباً ۶,۴۰۰ دلار) قیمت دارند. این دستگاه با امکانات پیشرفتهای مانند نمایشگر ۱۹ اینچی، نرم‌افزار Sono View برای ذخیره و بررسی تصاویر، قابلیت اتصال پروب TEE ،Tissue Doppler Imaging (TDI) و Dual Live، تصویربرداری دقیق و با کیفیت از قلب و عروق را فراهم می‌کند و برای مراکز پزشکی و بیمارستان‌ها مناسب است.
سوالات متداول (FAQ) در مورد دستگاه اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی چیست؟
روش تصویربرداری غیرتهاجمی قلب با استفاده از امواج صوتی برای بررسی ساختار و عملکرد قلب است.
انواع اکوکاردیوگرافی کدامند؟
ترانس‌قفسه‌ای (TTE)، ترانس‌مری (TEE)، سه‌بعدی و با کنتراست از رایج‌ترین انواع هستند.
آیا اکوکاردیوگرافی درد دارد؟
اکوکاردیوگرافی استاندارد معمولاً بدون درد است، تنها ژل روی پوست ممکن است کمی سرد باشد.
اکوکاردیوگرافی چه خطراتی دارد؟
خطر جدی نادر است؛ در TEE ممکن است گلو کمی درد کند و آرام‌بخش باعث خواب‌آلودگی موقت شود.
آماده‌سازی برای اکو چگونه است؟
TTE معمولاً نیاز به آماده‌سازی ندارد، اما TEE نیازمند ناشتا بودن حداقل ۴ ساعت قبل است.
تصاویر اکو چگونه ذخیره و منتقل می‌شوند؟
از طریق USB ،DVD یا سیستم DICOM قابل ذخیره و ارسال به پزشک است.
کاربردهای اکو چیست؟
تشخیص اختلالات دریچه، بررسی قدرت پمپاژ قلب، ارزیابی ناهنجاری‌های قلب جنین و برنامه‌ریزی جراحی قلب.
