تخت جراحی چیست – انواع، اجزاء، کاربردها

تخت جراحی یکی از تجهیزات الزامی اتاق عمل است که به استقرار بیمار در موقعیت های مختلف جهت عمل جراحی کمک می کند. تخت اتاق عمل تختی است که بیمار جهت عمل جراحی بر روی آن قرار می گیرد.  از نظر شکل ظاهری، تختهای جراحی تقریباً شبیه سایر تخت های بیمارستانی هستند؛ اما از نظر جزئیات و اجزاء سازنده، میان آنها تفاوت هایی وجود دارد. تخت جراحی قابلیت تنظیم ارتفاع، زوایه و وضعیت های را دارد. این تخت ها معمولاً بر روی یک پایه ثابت یا متحرک قرار گرفته اند و از یک رویه مستطیلی با مساحت زیاد از جنس فلزی یا کامپوزیتی هستند. قطعات و اجزای آن را می توان برای شست و شو و استریل کردن از یکدیگر جدا کرد.

اهمیت خرید تخت جراحی

هدف از خرید تخت جراحی قرار گیری بیمار بر روی آن جهت انجام عمل جراحی و در دسترسی آسان به بدن بیمار در زوایا و حالت های گوناگون است. این تخت صرفا برای دراز کشیدن یا قرار گرفتن بیمار بر روی تخت نیست؛ بلکه هدف اصلی این است که ارگان ها و اندام های مختلف مثل کبد، شکم، کمر، قفسه سینه، گردن و سر، دست و پا یا هر قسمت دیگر که نیاز به عمل جراحی دارد در موقعیت خاص و ویژه قرار گیرد تا پزشک به راحتی عمل جراحی را انجام دهد.

تقسیم بندی انواع تختهای جراحی اتاق عمل

تقسیم بندی تخت جراحی معمولاً از دو منظر صورت می گیرد؛ اول از منظر نحوه تنظیم تخت و دوم از نظر تعداد شکن.

تخت های جراحی اتاق عمل به دو صورت قابل تنظیم هستند:

• به صورت مکانیکی (دستی): در بیمارستان های قدیمی یا مراکزی که تجهیزات خود را بروز نکرده اند، از تخت بیمارستانی در اتاق عمل استفاده می کنند. این تخت ها به صورت مکانیکی یا دستی قابل تنظیم هستند. در آن ها اهرمی وجود دارد که نقش آن تنظیم ارتفاع و زاویه است.
• قابل تنظیم الکتریکی: تخت های جراحی مدرن و به روز به صورت الکتریکی قابل تنظیم هستند. در این نوع تخت ها، از کنترل از راه دور یا ریموت برای تغییر ارتفاع، جهت و زاویه استفاده می کنند.

تخت های جراحی از نظر تعداد شکن شامل تخت های جراحی به صورت دو شکن، سه و چهار شکن هستند. به عنوان مثال، یک تخت جراحی سه شکن، دارای سه تشک به هم پیوسته است که می توان شیب بالا تنه، ران پا و دست را تنظیم کرد.

اجزای تخت جراحی اتاق عمل

• بالشتک: یک بالشتک نرم و پر از فوم که زیر سر بیمار قرار می گیرد.
• سینی: یک سینی کوچک برای قرار دادن لوازم جراحی و ابزار های پزشکی.
• روکش: یک روکش نرم و ضدعرق که بر روی تخت جراحی قرار می گیرد و بیمار را از لمس مستقیم با تخت جلوگیری می کند.
• زیر دستی: این قسمت برای نگهداری دست های بیمار در حین عمل مورد استفاده قرار می گیرد و وزن دست های بیمار را تحمل می کند.
• کمربند: یک کمربند قابل تنظیم که برای حفظ استقامت بیمار در حین عمل جراحی استفاده می شود.
• پایه های قابل تنظیم: پایه های قابل تنظیم که به جراح اجازه می دهد ارتفاع تخت جراحی را تنظیم کند و به پوزیشن های مختلف نیاز دارد.
• تکیه گاه مخصوص پا: این قسمت برای حفظ استقامت و راحتی بیمار در حین عمل جراحی استفاده می گردد. این تکیه گاه به بیمار اجازه می دهد که پاهای خود را در زاویه مناسب و راحت قرار دهد و از خستگی و درد پا جلوگیری کند. همچنین، استفاده از تکیه گاه پا به جراح اجازه می دهد که به راحتی به منطقه جراحی دسترسی داشته باشد.

ویژگی‌های مشترک بین تخت‌های جراحی

بیمار در حین عمل جراحی قلب و عروق، زیبایی و ارتوپدی بر روی تخت جراحی در موقعیت صحیح قرار می گیرد. در اتاق عمل از تخت های جراحی متنوعی استفاده می کنند که معمولاً ثابت یا متحرک هستند. بسته به نوع طراحی و مشخصات، می توان از آن ها برای طیف گسترده ای از جراحی ها استفاده کرد. در حالی که برخی از آن ها برای جراحی های خاص همچون زیبایی و ارتوپدی طراحی شده اند؛ نوع تخت جراحی را می توان بسته به عمل جراحی و اهداف خود انتخاب کرد. با این وجود تمام تختهای جراحی مشخصات مشابهی دارند که عبارت است از:

• استاندارد بودن
• ایمنی و بهداشتی
• مقاومت در برابر آتش سوزی
• قابلیت تمیز کردن آسان
• پایداری و دوام
• تناسب با وزن و قد بیمار
• قابلیت تنظیم در ارتفاع و موقعیت های مناسب
• وجود پدال برای جا به جایی یا ثابت ماندن آن ها بر روی زمین
• قابلیت نصب و یا اضافه کردن لوازم جانبی و ابزار هایی که در حین عمل به آن ها نیاز است
• قابلیت پیشگیری از ایجاد ضخم بستر  و یا آسیب به ستون فقرات در جراحی های طولانی مدت

انواع تخت جراحی 

تخت ارتوپدی

ارتوپدی یکی از شاخه‌های پزشکی است. متخصصان در این زمینه به درمان بیمارانی می‌پردازند که از دردهای اسکلتی-عضلانی رنج می‌برند. جراحان ارتوپد به بررسی و معاینه مفاصل، استخوان‌ها، رباط، ماهیچه و تاندون‌ها می‌پردازند و برای تسکین این بیماران از روش‌های درمانی متنوعی استفاده می‌کنند. در طول تشخیص و درمان مشکلات ارتوپدی، متخصصان از ابزار و اشیاء مخصوصی استفاده می‌کنند؛ مثلاً هنگام جراحی ارتوپدی ابزارهایی چون اکارتور، تخت جراحی ارتوپدی، پنس رینی و پیچ ارتوپدی لازم است. 

تخت ارتوپدی مناسب باید قابلیت دسترسی آسان متخصصین به این ابزار راه بدهد. تخت جراحی ارتوپدی، به تختی گفته می‌شود که بیمار در موقعیت یا پوزیشن صحیح و مناسب برای عمل جراحی ارتوپدی بر روی آن قرار می‌گیرد. تشک، محل قرارگیری قسمت فوقانی بدن، محور و یک پایه از قطعات تختهای جراحی ارتوپدی به شمار می آیند. این تخت دارای قابلیت کنترل برای دسترسی پزشک به اندام مورد نظر در موقعیت های مختلف است. تخت ارتوپدی محلی مناسب برای قرار گیری تجهیزات و ابزار های مورد نظر متخصصان است.

تخت جراحی مغز و اعصاب

جراحی مغز و اعصاب عملی حساس است و نیاز به دقت بالایی دارد. در این شرایط دسترسی صحیح پزشک به بیمار بسیار مهم است. یکی از ویژگی های مهم این تختها، قرار گرفتن بیمار در شرایط مطلوب است.

تخت زیبایی

بر اساس شواهد و آمارهای موجود در جهان تعداد متقاضیان برای عمل های زیبایی مرتباً در حال افزایش است. امروزه افراد زیادی از جمله بانوان، به زیبایی خود اهمیت می دهند. به همین علت جراحی زیبایی در  گروه های سنی مختلف، از جمله جوانان و افراد بزرگسال بسیار محبوب و پر طرفدار است. برای انجام کلیه خدمات زیبایی، بیمار باید در موقعیت مورد نظر پزشک قرار گیرد. از این رو تخت جراحی زیبایی مهم ترین ابزار برای انجام خدمات و عمل های زیبایی است. تخت جراحی زیبایی در برابر اجسام و اشیاء تیز مقاوم بوده و همچنین انعطاف پذیر و قابل تنظیم در حالت های گوناگون است.

تفاوت تخت‌های جراحی و بیمارستانی

در بیمارستان‌ها از تختهای بیمارستانی و جراحی گوناگونی استفاده می کنند. همانطور که در ابتدای مطلب اشاره کردیم، ظاهر و ساختار تختهای جراحی اتاق عمل شبیه به سایر تخت های بیمارستانی است؛ اما به علت برخی از ویژگی های مفید تخت جراحی و محدودیت های تخت بیمارستانی، استفاده از آن ها در اتاق عمل بهتر است. وظیفه پزشکان، پرستاران، کارکنان و پرسنل بیمارستان نگهداری، مراقبت و درمان از افراد بستری شده در بیمارستان است.

در طول مدت درمان، حفظ سلامتی و بهبودی فرد در اولویت است. مراکز درمانی و بهداشتی، برای رفاه و راحتی بیماران باید از تجهیزات و لوازم مناسبی استفاده کنند. همچنین پزشکان، پرستاران و کادر درمان در ارائه خدمات پزشکی و بهبودی کامل بیمار نقش مهمی دارند. بنابراین، مدیران مراکز درمانی و پزشکان باید تلاش کنند تا بیماران بهبودی کامل خود را دست یابند.

در این راستا، تجهیزات مختلفی نظیر تختهای بیمارستانی، تختهای جراحی، دستگاه ساکشن، تجهیزات تصویربرداری و سایر راهکار های درمانی، بسیار مفید و با ارزش هستند. یکی از راهکار های درمان برای افراد مبتلا به عارضه های قلبی و عروقی، اسکلتی و عضلانی، ریوی، کلیوی، نخاع و ستون فقرات، عمل جراحی است. با توجه به نوع عارضه، پزشکان در این روش بر روی بدن بیمار برشی ایجاد می کنند تا به بافت و اندام داخلی مورد نظر دست یایند. برخی از نمونه های جراحی عبارتند از:

• خارج کردن تومور
•  باز کردن انسداد روده
• پیوند یک رگ خونی

برای درمان بیمارانی که نیاز به عمل جراحی دارند، در اتاق عمل از تجهیزات متنوعی استفاده می‌کنند. اتاق عمل، یک اتاق بزرگ و استریل است که بیماران بر روی تخت جراحی قرار می‌گیرند. تجهیزات، پزشکان و دستیاران آنها نقش مهمی در طول عمل جراحی دارند. جراحان و دستیاران قبل از آغاز عمل جراحی ملزم به شست و شوی دست، پوشیدن روپوش‌های مخصوص و استریل و استفاده از ماسک و دستکش‌های تمیز هستند. همچنین پیش از عمل جراحی، تجهیزات و ابزار را باید استریل کنند. علاوه بر مهارت و دانش پزشک و هماهنگی میان متخصصان و پرستاران، استفاده از تجهیزات استاندارد و ایمن در اتاق عمل از اهمیت بالایی برخوردار است. تخت جراحی اتاق عمل جزء تجهیزات پرکاربرد و مشترک بین عمل های جراحی به حساب می‌آید.

مزایا و معایب تخت جراحی نسبت به تخت بیمارستانی

• تخت جراحی نسبت به تخت های بیمارستانی در ارتفاع و موقعیت مناسب تری قرار می گیرد.
• معمولاً تختهای جراحی اتاق عمل سه یا چهار شکن هستند ولی تخت های بیمارستانی را معمولاً به صورت یک یا دو شکن تهیه می کنند.
• تخت های بیمارستان برای آسایش بیماران پس از عمل جراحی مورد استفاده قرار می گیرد.
• تخت های بیمارستانی از تشک های نرم و استاندارد همانند تخت جراحی برخوردارند. در غیر این صورت، بر نواحی بدن و پوست افراد زخم هایی پدید می آید که ناشی از مدت زمان طولانی در بستر بیماری است.

انتخاب تخت مناسب برای جراحی

با افزایش شاخه‌های پزشکی و تکامل یافتن راهکارهای درمانی، تجهیزات پزشکی و درمانی تغییرات زیادی پیدا کرده‌اند. در حین عمل جراحی، تخت اتاق عمل وظیفه قرار گرفتن بیمار در حالت مناسب را دارد. گرچه ممکن است برخی از مراکز درمانی از تخت‌های بیمارستانی در اتاق عمل استفاده کنند، اما تخت‌های جراحی که به صورت تخصصی‌تر هستند، محبوبیت بیشتری دارند. به طور کلی، نوع تخت به عمل جراحی بستگی دارد. بنابراین با فروش تخت جراحی در مدل و طرح‌های متنوع می‌توان بسته به نوع جراحی، تخت مناسبی را انتخاب کرد. قبل از خرید تخت باید معیار های مهمی از جمله؛ اندازه، قطعات، شکل ظاهر، ارتفاع، لوازم جانبی، فضای مورد نیاز و شرایط ایمنی را در نظر گرفت.

• ابعاد و اندازه: این تختها را می توان در ابعاد و اندازه های مختلف تهیه کرد به گونه ای که متناسب با ابعاد اتاق عمل باشد. با توجه به آنکه اتاق عمل بزرگ و مجهز است، تخت جراحی فضای زیادی را اشغال نمی کند. بنابر این باید با توجه به فضای موجود و نوع عمل های جراحی، ابعاد مناسبی را انتخاب کرد.

• نوع تخت جراحی اتاق عمل: بسته به نوع عمل جراحی، باید بیمار در وضعیت مناسب قرار گیرد. با در نظر گرفتن موقعیت بیمار در ارتفاع و زوایای مختلف، انتخاب نوع تخت جراحی بسیار مهم است.

• ایمنی بیمار: در صورت انجام عمل جراحی باید به دستورالعمل های بهداشتی و ایمنی جهت حفظ سلامتی بیمار توجه کرد. به همین منظور، تخته جراحی اتاق عمل از قطعات و امکاناتی برخوردار است که از حرکت تخت یا سقوط بیمار در حین عمل جراحی پیشگیری می کند.

علاوه بر توجه به نکات فوق، به خواص ضد باکتری، ضد قارچ، غیر قابل اشتعال و تحمل حداکثر وزن توجه فرمایید.

قیمت تخت جراحی به چه عواملی بستگی دارد؟

• تنظیم و کنترل آن ها: برای تنظیم تخت می توانید از اهرم یا کنترل های هوشمند استفاده کنید. بسته به مکانیکی یا الکتریکی بودن، قیمت آن ها متفاوت است.
• استاندارد ها: در تعیین قیمت نهایی تخت، استانداردها بسیار مهم هستند. قابلیت تنظیم در ارتفاع مناسب، عدم سقوط بیمار و آتش سوزی، نشانه رعایت استانداردها در طراحی آن است.
• قطعات و اجزا: کیفیت قطعات و اجزای تخت، استحکام و دوام آن ها را به دنبال دارد. کیفیت و نوع قطعات، در مشخص کردن قیمت نهایی آن موثر است.
• تعداد شکن: تنظیم شیب اندام مورد نظر بر عهده تعداد شکن تخت جراحی است. بسته به تعداد آنها، قیمت تخت جراحی متغیر است.
• نوع امکانات: برخی از تختهای اتاق عمل قابلیت اضافه کردن یا نصب سایر تجهیزات و ابزارها را دارند. مشخصات و قابلیتها در تعیین قیمت نهایی آن تاثیر گذار است.
• نوع کاربرد: با توجه به نوع عمل جراحی همچون ارتوپدی، زیبایی و مغز و اعصاب تفاوت هایی در انواع تخت وجود دارد. با این وجود، در تعیین قیمت نهایی، نوع کاربرد آنها مهم است.