دستگاه ونتیلاتور (ventilator) یا دستگاه تنفس مصنوعی، هوا را از طریق یک لوله تنفسی به داخل و خارج ریه‌ها منتقل می‌کند. در واقع ونتیلاتور یک دستگاه تنفسی است که به عملکرد ریه کمک می‌کند. این دستگاه اغلب برای بیمارانی که در نتیجه عفونت‌های شدید، مشکلات تنفسی دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. عفونت‌های تنفسی شدید مانند ذات الریه، آنفلوآنزا یا کرونا می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و همچنین منجر به کاهش سطح اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن در بدن شود که در صورت عدم درمان، به اندام‌های حیاتی آسیب می‌رساند.
دستگاه‌های تنفس مصنوعی چگونه کار می‌کنند؟
دستگاه تنفس مصنوعی می‌تواند هوای اکسیژن‌دار را به ریه‌ها برساند و به کاهش غلظت دی اکسید کربن در بدن کمک کند. این دستگاه معمولاً از طریق لوله‌ای که از طریق دهان یا بینی در نای قرار می‌گیرد، به بیمار متصل می‌شود. این امر به دستگاه ونتیلاتور اجازه می‌دهد تا هوا را به داخل و خارج از ریه‌ها منتقل کند.
همانطور که اشاره شد، این تجهیزات کمک تنفسی به طور معمول در طول جراحی‌ها برای حفظ عملکرد ریه‌ها در حالی که فردی تحت بیهوشی عمومی است، استفاده می‌شوند. همچنین اگر یک بیماری مانند ذات الریه، عملکرد ریه را مختل کند، از دستگاه‌های کمک تنفسی استفاده می‌شود.
ونتیلاتور مکانیکی چیست؟
تهویه مکانیکی یک روش نجات بخش برای بیمارانی است که قادر به نفس کشیدن به طور طبیعی نیستند. دستگاه‌های ونتیلاتور از فشار مثبت برای رساندن اکسیژن به ریه‌ها استفاده می‌کنند تا تبادل گاز صورت گیرد. استفاده از این دستگاه‌ها برای بیمارانی که قادر به حفظ تهویه کافی نیستند، توصیه می‌شود. تهویه، فرآیند دریافت اکسیژن در حین دم و حذف دی اکسید کربن در حین بازدم است. زمانی که بیمار به تنهایی قادر به انجام این کار نباشد، می‌توان از یک دستگاه تنفس مصنوعی برای کمک به فرآیند تهویه استفاده کرد. برخی از شایع‌ترین دلایلی که باعث می‌شود بیمار به تهویه مکانیکی نیاز داشته باشد عبارتند از:
- اکسیژن رسانی ناکافی: زمانی که بیمار اکسیژن کافی دریافت نکند، می‌تواند بر عملکرد بافت‌ها و اندام‌های حیاتی بدن تأثیر بگذارد. تهویه مکانیکی می‌تواند به رساندن اکسیژن به ریه‌ها کمک کند و سپس آن را در سراسر بدن توزیع نماید.
- تهویه ناکافی: هنگامی که بیمار، دی اکسید کربن کافی را از بدن خود خارج نمی‌کند، منجر به افزایش اسیدیته خون (یعنی اسیدوز تنفسی) می‌شود. تهویه مکانیکی به بیمار کمک می‌کند تا دی اکسید کربن را در هنگام بازدم خارج کند.
- آسیب حاد ریه (Acute Lung Injury): این آسیب در اثر یک رویداد حاد مانند سپسیس (Sepsis)، ذات الریه (Pneumonie)، آسپیراسیون یا تروما ایجاد می‌شود.
- آسم شدید: در حین تشدید آسم، مسیرهای تنفسی منقبض می‌شوند و حرکت هوا به داخل و خارج از ریه‌ها را دشوار می‌کنند. این بیماری می‌تواند منجر به نارسایی تنفسی شود که اغلب نیاز به حمایت از دستگاه‌های تهویه مکانیکی می‌گردد.
- افت فشار خون شدید: شرایطی که باعث فشار خون بسیار پایین می‌شوند مانند شوک، سپسیس و نارسایی احتقانی قلب (Congestive Heart Failure)، اغلب به تهویه مکانیکی نیاز دارند.
- ناتوانی در محافظت از راه هوایی: هنگامی که بیمار در معرض خطر آسپیراسیون قرار می‌گیرد ترشحات به داخل ریه راه پیدا می‌کنند و ممکن است برای محافظت از راه هوایی خود نیاز به تهویه مکانیکی داشته باشند.
- انسداد راه هوایی فوقانی: شرایطی که باعث انسداد راه هوایی فوقانی می‌شود، مانند اپی گلوتیت (Epiglottitis) و التهاب حنجره می‌تواند از انتقال هوا به داخل ریه توسط بیماران جلوگیری کند. بنابراین تهویه مکانیکی می‌تواند به شرایط تنفسی بیمار کمک کند.
به طور کلی، تهویه مکانیکی زمانی استفاده می‌شود که تنفس خود به خودی بیمار برای ادامه زندگی کافی نباشد. در چنین حالتی، تا زمانی که وضعیت زمینه‌ای بیمار برگردد، از یک دستگاه ونتیلاتور برای پشتیبانی تنفسی استفاده می‌گردد.
اصول تهویه مکانیکی
اصول تهویه مکانیکی نیازمند دانش پزشکی است. این اصول شامل:
- تهویه: فرآیند انتقال هوا به داخل و خارج از ریه‌ها.
- اکسیژن رسانی: فرایند جذب اکسیژن در جریان خون.
- سازگاری ریه: توانایی ریه برای انبساط و انقباض.
- مقاومت راه هوایی: امپدانس (impedance) جریان هوا از طریق دستگاه تنفسی.
- تهویه فضای مرده (Deadspace): حجم هوای تهویه شده‌ای که در تبادل گاز شرکت نمی‌کند.
- نارسایی تنفسی: عدم توانایی ریه‌ها در اکسیژن رسانی به خون یا حذف دی اکسید کربن از بدن.
هر یک از این اصول در تعیین میزان حمایت تهویه‌ای که توسط دستگاه برای بیمار فراهم می‌کند، نقش مهمی را ایفا می‌کند.
وظیفه اصلی دستگاه ونتیلاتور
ونتیلاتورها دستگاه‌های پزشکی هستند که به بیماران کمک می‌کنند تا نفس بکشند. این تجهیزات هم اکسیژن را به ریه‌ها می‌رسانند و هم دی اکسید کربن را از ریه‌ها خارج می‌کنند. پزشکان و متخصصان این دستگاه کمک تنفسی را سیستم تهویه مکانیکی یا تهویه مصنوعی یا دستگاه تنفس می‌نامند. ونتیلاتور از نظر فنی یک دستگاه کنار تخت بیمارستانی با تعدادی لوله است که به مجاری تنفسی بیمار متصل می‌شود.
هنگامی که ریه‌ها به طور طبیعی هوا را استنشاق و بازدم می‌کنند، اکسیژن مورد نیاز سلول‌های بدن را برای زنده ماندن دریافت می‌کنند و دی اکسید کربن را دفع می‌نمایند. بیماری مانند کووید-۱۹ می‌تواند راه‌های تنفسی بدن را ملتهب کند و اساساً ریه‌ها را از کار بیندازد. دستگاه ونتیلاتور به طور مکانیکی به پمپاژ اکسیژن به بدن بیمار با مشکل تنفسی کمک می‌کند. اکسیژن از طریق لوله‌هایی که در دهان و نای بیمار به ریه‌ها متصل هستند می‌رود.
انواع سیستم تهویه مکانیکی
چهار نوع اصلی دستگاه تهویه مصنوعی وجود دارد که هر کدام مزایا، تنظیمات، موارد منع مصرف و خطرات خاص خود را دارند. انواع آنها شامل:
- تهویه با فشار مثبت
- تهویه با فشار منفی
- تهویه مکانیکی تهاجمی
- تهویه مکانیکی غیر تهاجمی
تنظیمات دستگاه
دستگاه ونتیلاتور را می‌توان به گونه‌ای تنظیم کرد که میزان معینی اکسیژن در دقیقه را برای فرد بیمار فراهم کند. در برخی موارد پزشک متخصص ممکن است زمان استفاده از دستگاه ونتیلاتور را طوری برنامه ریزی کند که فقط در مواقعی که بدن به سیستم‌های تهویه مصنوعی نیاز دارد، استفاده شود. در این حالت، اگر در مدت زمان معینی بیمار نتواند نفس بکشید، دستگاه به طور خودکار هوا را وارد ریه‌های او می‌کند.
لوله‌های دستگاه تهویه مکانیکی ممکن است برای بیماران آزار دهنده باشند. هنگامی که این لوله‌ها به ریه‌ها متصل هستند، فرد بیمار نمی‌تواند غذا بخورد و یا صحبت کند. بیمار در این وضعیت مواد مغذی از طریق تزریق دریافت می‌کند. بسته به شرایط بیمار، می‌توان به جای لوله‌های تنفسی از ماسک تنفسی استفاده کند.
کاربرد‌های دستگاه ونتیلاتور
ونتیلاتور که به دستگاه تنفس مصنوعی نیز معروف است، عمدتاً در بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه‌های ونتیلاتور، اکسیژن را به ریه‌ها می‌رسانند، دی اکسید کربن را از بدن خارج می‌کنند و به بیماران کمک می‌کنند تا راحت‌تر نفس بکشند. این دستگاه‌های ونتیلاتور همچنین برای افرادی که تمام توانایی خود را برای نفس کشیدن از دست داده‌اند، بسیار کاربردی هستند. به بیان ساده، هنگامی که بیماری باعث از کار افتادن ریه‌ها شده است، یک دستگاه تنفس مصنوعی فرآیند تنفس بدن را بر عهده می‌گیرد. این دستگاه‌ها به بیماران زمان می‌دهند تا با عفونت مبارزه کنند و بهبود یابند.
میزان اکسیژن دریافتی بیمار را می‌توان از طریق مانیتور متصل به دستگاه تنفس مصنوعی کنترل کرد. اگر میزان اکسیژن بیمار بسیار پایین باشد، مانیتور هشداری به بخش مراقبین ارسال می‌کند که نشان دهنده افزایش فشار هوا است. این دستگاه به بیمارانی که دچار مشکل تنفسی هستند اجازه می‌دهد تا میزان مناسبی اکسیژن را دریافت کنند. همچنین به بهبودی بدن بیمار کمک می‌کند، زیرا انرژی اضافی ناشی از نفس کشیدن را از کاهش می‌دهد.
مزایای تهویه مصنوعی
مزایای فراوانی برای بیمارانی که تهویه مصنوعی دریافت می‌کنند، وجود دارد. این مزیت ها عبارتند از:
- فشار تنفسی را کاهش می‌دهد: ونتیلاتورها به تنفس بیمار کمک می‌کنند و می‌توانند به کاهش انرژی مورد نیاز برای تنفس کمک کنند.
- اکسیژن رسانی کافی را حفظ می‌کند: دستگاه تهویه مکانیکی می‌تواند اکسیژن رسانی تا 100 درصد را برای کمک به بیماران ارائه دهد.
- به حذف دی اکسید کربن کمک می‌کند: تهویه مصنوعی می‌تواند به بیمار کمک کند دی اکسید کربن را با افزایش تعداد تنفس یا حجم جزر و مدی، از بدن خود خارج کند.
- بهبودی حال بیمار را فراهم می‌کند: انواع دستگاه‌های کمک تنفسی به پایدار ماندن بیمار کمک می‌کنند و به دارو‌ها و سایر روش‌ها اجازه می‌دهند تا شرایط زمینه‌ای آنها را معکوس کنند.
دستگاه‌های تهویه مصنوعی اغلب مزایای فراوانی دارند و به عبارتی کم عارضه‌ترین دستگاه‌های پزشکی محسوب می‌شوند. به همین دلیل از این دستگاه‌ها در بخش مراقبت‌های تنفسی استفاده می‌کنند.
عوارض تهویه مکانیکی
دستگاه‌های ونتیلاتور برای بیمارانی که به شدت با مشکلات تنفسی مواجه هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، خطرات و عوارضی را به همراه دارند، از جمله:
- باروتروما یا ترومای فشاری (Barotrauma): نوعی آسیب به بافت ریه است که منجر به اتساع بیش از حد آلوئول تنفسی (alveolus) ناشی از افزایش سطح فشار می‌گردد.
- پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP): نوعی پنومونی (بیماری عفونی شایع ریه) است که 48 ساعت یا بیشتر پس از لوله‌گذاری و متصل کردن دستگاه به بیمار ایجاد می‌شود.
- Auto-PEEP: یک عارضه تهویه مکانیکی است که زمانی رخ می‌دهد که فشار مثبت در آلوئول‌ها در مرحله پایان بازدم چرخه تنفس باقی بماند.
- سمیت اکسیژن: نوعی آسیب سلولی است که می‌تواند زمانی رخ دهد که بیمار برای مدت طولانی در معرض سطوح بالای اکسیژن قرار بگیرد.
- آسیب ریه ناشی از ونتیلاتور (VILI): یک آسیب ریوی حاد است و در زمانی رخ می‌دهد که بیمار تحت حمایت تهویه مکانیکی قرار می‌گیرد.
با این حال، خطرات و عوارض تهویه مصنوعی را می‌توان با مراقبت و نظارت مناسب توسط متخصصان پزشکی به حداقل رساند.
مدت زمان استفاده از دستگاه ونتیلاتور
مدت زمانی که فرد ممکن است نیاز به استفاده از دستگاه ونتیلاتور داشته باشد به شدت وضعیت او بستگی دارد و می‌تواند از چند ساعت تا چند هفته متغیر باشد. برای بیمارانی که نارسایی سیستم تنفسی را تجربه می‌کنند، دستگاه‌های کمک تنفسی ممکن است برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند. تجهیزات کمک تنفسی برای برخی از بیماران COVID-19 در بخش مراقبت‌های ویژه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. کووید-۱۹ ممکن است باعث سندرم زجر تنفسی حاد گردد و می‌تواند منجر به آسیب ریه‌ها و التهاب آنها شود که تنفس را سخت می‌کنند. اینجاست که استفاده از دستگاه‌های ونتیلاتور بسیار حیات بخش هستند. در واقع، ونتیلاتورها می‌توانند برای بیمارانی که به تنهایی قادر به تنفس موثر نیستند، نجات بخش باشند.
موارد منع مصرف از دستگاه‌های تهویه مکانیکی
بیمارانی که با انواع مشکلات تنفسی مواجه هستند، بدون تهویه و دستگاه‌های ونتیلاتور نمی‌توانند زنده بمانند. بنابراین، هیچ گونه منع مصرفی برای تهویه مکانیکی وجود ندارد. با این حال، ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که در آن پزشکان تصمیم بگیرد که بیمار که تهویه مکانیکی دریافت نکند. در این صورت مراقبت‌های دیگری برای بیمار صورت می‌گیرد.
نکات مهم در خصوص استفاده از دستگاه ونتیلاتور
میزان استفاده از دستگاه به شدت شکل تنفسی بیمار بستگی دارد. یکی از آزار دهنده‌ترین عواملی که در مورد استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی وجود دارد این است که بیمار قادر به صحبت کردن و غذا خوردن نیست. اگر بیمار برای مدت طولانی از دستگاه ونتیلاتور استفاده کند، باید مواد مغذی را از طریق لوله بینی و معده یا از طریق ترزیق دریافت کند. دستگاه تنفس مصنوعی فعالیت بیمار را تا حد زیادی محدود می‌کند. آنها می‌توانند روی تخت یا روی یک صندلی بنشینند، اما معمولاً نمی‌توانند زیاد حرکت کنند.
برای بیمارانی که بدترین عوارض عفونت ریوی را دارند، دستگاه تونتیلاتور می‌تواند بهترین شانس زنده ماندن را ارائه دهد. به بیمارانی که از انواع دستگاه‌های کمک تنفسی استفاده می‌کنند، دارویی برای شل کردن عضلات تنفسی داده می‌شود تا تنفس آنها به طور کامل توسط دستگاه تنظیم گردد. دستگاه ونتیلاتور همچنین دارای یک مرطوب کننده است که گرما و رطوبت را به هوا می افزاید تا با دمای بدن بیمار مطابقت داشته باشد. بخش مراقبت های ویژه (ICU) عموماً بیمارانی را که از دیسترس تنفسی حاد رنج می‌برند، سریعاً تحت تهویه مکانیکی قرار می‌دهند تا از طبیعی ماندن سطح اکسیژن در بدن آنها اطمینان حاصل گردد. تکنسین‌های پزشکی در کنار دستگاه تنفس مصنوعی می‌ایستند و نحوه کارکرد آن را توضیح می‌دهند.
قیمت دستگاه ونتیلاتور
جهت کسب اطلاع از قیمت دستگاه ونتیلاتور و سایر لوازم و تجهیزات پزشکی می‌توانید به مشاوران و کارشناسان شرکت سینا طب، با شماره های درج شده در صفحه ارتباط با ما، تماس حاصل فرمایید.