به کارگیری هوای غنی از اکسیژن برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی و هیپوکسمی، با پیشرفت‌های جدیدی همراه بوده است. دستگاه اکسیژن ساز منبعی مطمئن از هوای غنی شده با اکسیژن را فراهم می‌کند. این دستگاه که اغلب آن را به عنوان تغلیظ کننده اکسیژن نیز می‌شناسیم، ابزاری است که هوای اتاق را از طریق یک سری فیلترها جذب و گرد و غبار، باکتری‌ها و سایر ذرات موجود در هوا را حذف می‌کند. اکسیژن از راه دهان و بینی وارد بدن شده و به جریان خون منتقل می‌شود.
بخشی از گلبول‌های قرمز به نام هموگلوبین، وظیفه حمل اکسیژن به قسمت‌های مختلف بدن را به عهده دارند. اکسیژن موجود در جریان خون که عامل اصلی تنفس است، مولکول‌های مواد غذایی را شکسته و انرژی مورد نیاز بدن را فراهم می‌کند. حداکثر حجم اکسیژنی که خون می تواند در صورت اشباع کامل حمل کند، ظرفیت حمل اکسیژن نام دارد. این میزان بر اساس غلظت طبیعی هموگلوبین، تقریباً 20 میلی لیتر اکسیژن در 100 میلی لیتر خون است. در افراد سالمی که هوای اتاق را در سطح دریا تنفس می کنند، غلظت اکسیژن اشباع در خون یا SaO2 بین 96 تا 98 درصد است.
مشکلات ناشی از کاهش اکسیژن خون در بدن
با کاهش اکسیژن خون علائمی همانند سرگیجه، سردرد، تنگی نفس و درد در قفسه سینه ایجاد می‌شود. در صورت کاهش بیش از حد اکسیژن خون، هیپوکسمی رخ می‌دهد که مشکلات بسیاری در عملکرد قلب، ریه و کبد ایجاد می‌کند. در صورت کاهش اکسیژن خون به کمتر از 90% حد اشباع، باید به سرعت میزان اکسیژن خون تامین شود تا از مشکلات بعدی جلوگیری به عمل آید. بدین منظور باید از کپسول اکسیژن و یا دستگاه اکسیژن ساز استفاده کنید.
کپسول‌های اکسیژن ظرفیت‌های بسیار کمی دارند و به صورت مکرر نیاز به شارژ دارند. اما دستگاه اکسیژن ساز به صورت نامحدود قادر به تولید اکسیژن مورد نیاز بیمار است. اکسیژن ساز در بیماران مبتلا به برونشیت مزمن، نارسایی احتقانی قلبی، آسم، انسداد مزمن ریه، سرطان ریه، فیبروز ریوی و آپنه خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان اکسیژن مورد نیاز بیماران بسته به تشخیص پزشک بر حسب لیتر بر دقیقه تعیین می‌شود.
عملکرد دستگاه اکسیژن ساز
هوایی که تنفس می‌کنیم شامل 79% نیتروژن و 21% اکسیژن است. در اثر ورود آلاینده‌ها و رطوبت به هوا، درصد اکسیژن و نیتروژن آن کاهش می‌یابد. اکسیژن ساز دستگاهی است که هوای اطراف را به کمک یک پمپ مکنده به داخل خود می‌کشد. سپس با استفاده از یک محفظه دارای پودر زئولیت، هوا تصفیه می‌شود و به کمک کمپرسور، فشار و درصد آن افزایش می‌یابد. سپس باخلوص بیش از 90 % از طریق یک نازل و یا ماسک مخصوص به سیستم تنفسی و ریه‌ها انتقال می‌یابد. دستگاه اکسیژن ساز در صورت پرتابل بودن، امکان عمل کردن با باتری را هم دارد.
انواع دستگاه‌های اکسیژن ساز و اکسیژن رسانی
- دستگاه اکسیژن ساز ثابت
این دستگاه برای بیمارانی که به دلایل مختلفی نمی‌توانند تنفس کنند و اکسیژن لازم را برای خود فراهم نمایند، وسیله‌ای حیاتی به حساب می‌آید. دستگاه اکسیژن ساز ثابت یا غیر قابل حمل یک وسیله بالینی است که برای تامین اکسیژن بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه، اکسیژن مورد نیاز بیمار را توسط بینی یا ماسک دهان فراهم می‌کند.
- دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل
این دستگاه برای بیمارانی که بنا به شرایط پزشکی خاص نیاز به اکسیژن رسانی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اکسیژن ساز قابل حمل دستگاه کوچکی است که حتی خارج از منزل نیز قابل حمل است. این دستگاه‌ها برای بیماری‌های تنفسی که ریه‌ها قادر به تامین اکسیژن کافی نیستند، کاربرد دارند. بیماری‌های تنفسی شامل آسم، بیماری‌های مزمن انسداد و همچنین بیماری‌های دیگری که تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهند، هستند.اکثر دستگاه‌های اکسیژن ساز قابل حمل با برق کار می‌کنند. برخی از مدل‌ها دارای یک باتری قابل شارژ هستند. این مزیت باعث می‌شود که دستگاه در مکان‌هایی که دسترسی به برق وجود ندارد یا با مشکل قطعی برق مواجه هستید، به فعالیت خود ادامه دهد و اکسیژن رسانی را برای بیمار فراهم کند.
تفاوت‌های کلیدی بین دستگاه ثابت و قابل حمل
دستگاه‌های اکسیژن ساز ثابت دارای خروجی اکسیژن بالاتر و هزینه کمتری هستند. دستگاه‌های اکسیژن ساز قابل حمل، اندازه کوچک‌تر و وزن کمتری دارند. آنها همچنین انعطاف پذیری بیشتری با منابع برق دارند. اکسیژن سازهای قابل حمل از باتری‌های لیتیوم-یونی استفاده می‌کنند که با گذشت زمان تخریب می‌شوند.
دستگاه‌های اکسیژن ساز خانگی
اکسیژن سازهای خانگی کاربرد بسیار وسیعی در صنایع پزشکی دارند. حداقل ظرفیت تولید اکسیژن توسط این دستگاه‌ها ۳ لیتر در دقیقه است و این ظرفیت در مصارف صنعتی به ۱۵۰۰ مترمکعب در ساعت می‌رسد. افراد با بیماری‌های مزمن ریوی و یا بیماری‌های ژنتیکی از دستگاه اکسیژن ساز خانگی استفاده می‌کنند. در واقع این افراد به دلیل نیاز مداوم به اکسیژن، به این دستگاه‌ها نیاز دارند.
برای کدام بیماران می‌توان از دستگاه اکسیژن ساز استفاده کرد؟
به طور معمول ریه‌های شما اکسیژن هوا را جذب و آن را به جریان خون منتقل می‌کند. دلایل زیادی وجود دارد که پزشکان از اکسیژن درمانی استفاده می‌کنند. معمولاً در شرایط حاد و افت ناگهانی اکسیژن یا پس از عمل، اکسیژن را از طریق دستگاه اکسیژن ساز به بدن بیمار می‌رسانند.
- آسم
این بیماری با التهاب راه تنفسی و تولید مخاط فراوان، تنفس را برای افراد سخت می‌کند. برای درمان و کنترل آن، داروهای مختلفی وجود دارد. هنگامی که بیماران مبتلا به آسم با کاهش ناگهانی سطح اکسیژن رو‌به‌رو هستند، یک دستگاه اکسیژن ساز می‌تواند سطوح بالایی از اکسیژن را به جریان خون بیمار پمپ کند.
- ذات‌الریه
ممکن است سطح اکسیژن بر اثر التهاب یک یا دو کیسه هوایی ریه کاهش یابد. در این شرایط برای پیشگیری از گسترش عفونت و التهاب بیشتر کیسه‌های هوایی ریه، از این دستگاه‌ها برای تامین اکسیژن استفاده می‌کنند.
- سندرم دیسترس تنفسی (RDS)
این اختلال بیشتر نوزدان تازه به دنیا آمده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نوزادانی که از RDS رنج می‌برند به اندازه کافی سورفکتانت (مایع پوشش ریه) تولید نمی‌کنند. با وجود این اختلال، ریه‌ها عملکرد خوبی ندارند و تنفس آنها با مشکل مواجه است. اکسیژن درمانی با استفاده از اکسیژن ساز، اکسیژن لازم را به جریان خون پمپاژ می‌کند تا از بروز سایر عوارض پیشگیری کند.
اجزاء دستگاه اکسیژن ساز
- فیلترها
دستگاه اکسیژن ساز دارای دو فیلتر ورودی و یک فیلتر خروجی است. فیلتر اول از جنس پلی اورتان است و گرد و غبار موجود در هوای محیط را جذب می‌کند. این فیلترها قابل شستشو بوده و باید هفته‌ای یک بار با آب معمولی شسته و خشک شوند. فیلتر دوم از جنس کاغذی است که به فیلتر هپا معروف است. این نوع فیلتر در سایز و شکل‌های مختلفی تولید و عرضه می‌شود. فیلتر خروجی یک فیلتر ضد باکتریال است که باکتری‌ها و ذرات میکروبی را حذف و اکسیژن سالم، جهت تنفس بیمار را تامین می‌نماید.
- کمپرسور هوا
هوای اطراف محیط به کمک کمپرسور به درون دستگاه مکیده و فشرده می‌شود. کمپرسور مورد استفاده در سیستم‌های اکسیژن ساز اغلب پیستونی نوع خشک یا Oil Free است. هوای مکیده شده ابتدا از فیلترهای ورودی عبور کرده و سپس فشرده می‌شود. با عملکرد کمپرسور، صدا و ارتعاش تولید می‌شود. به همین سبب در طراحی این سیستم‌ها سعی شده است تا صدای کمپرسور کاهش یابد. بدین منظور دستگاه داخل یک قاب قرار می‌گیرد و یا کمپرسور بر روی یک فنر سوار می‌شود.
- دریچه متحرک
دریچه‌ای با چهار مسیر مجزا که از یک سو رابطی بین کمپرسور و سیلندر‌های زئولیت بوده و از طرف دیگر خروجی اکسیژن است. از سمتی دیگر هوای ورودی را به زئولیت انتقال داده و نیتروژن را از دستگاه خارج می‌نماید.
- سیلندر زئولیت
برای خالص سازی اکسیژن در دستگاه از دو سیلندر که با گرانول زئولیت پر شده، با روش نوسانات جذب سطحی استفاده می‌شود. سیلندرها گاز نیتروژن را جذب کرده و گاز اکسیژن را از میان تخلخل‌ها عبور می‌دهند. هنگامی که گرانول از گاز نیتروژن اشباع گردید، عمل خالص سازی اکسیژن متوقف شده و در ستون دیگر انجام می‌شود و گاز نیتروژن جداسازی شده از دستگاه خارج شده، سپس فرآیند خالص سازی اکسیژن دوباره انجام می‌گیرد.
- مخزن اکسیژن
بعد از خالص سازی، گاز اکسیژن در یک مخزن اکسیژن خالص ذخیره شده و فشار مناسب با یک رگلاتور تنظیم و از دستگاه خارج می‌گردد.
- فلومتر
این ابزار شبیه به یک خط کش مدرج است که بر حسب لیتر بر دقیقه درجه بندی شده و گاز اکسیژن را در خروجی بر حسب لیتر بر دقیقه تنظیم می‌کند. فلومتر در خارج از دستگاه قرار می‌گیرد و با چرخاندن یک شیر قابل تنظیم است.
- لیوان مرطوب کننده
لیوان مرطوب کننده در خروجی دستگاه قرار می‌گیرد تا اکسیژن خروجی از داخل آن عبور کرده و رطوبت مورد نیاز را دریافت نماید. آب داخل لیوان باید از آب مقطر یا آب تصفیه شده تامین گردد. برای اطمینان از اکسیژن سالم، آب را هر روز و یا هر دو روز تعویض و به صورت هفته‌ای جرم زدایی کنید.
نحوه استفاده از دستگاه اکسیژن ساز
- ابتدا دستگاه را به برق شهری متصل نمایید ( برای جلوگیری از نوسانات احتمالی جریان برق از محافظ جریان استفاده کنید).
- میزان مشخصی از آب مقطر یا آب تصفیه شده را به لیوان مرطوب کننده تزریق و به دستگاه اکسیژن ساز متصل نمایید.
- سوند تنفسی را به لیوان مرطوب کننده وصل کنید.
- کلید روشن/خاموش دستگاه را در حالت روشن قرار داده تا دستگاه شروع به کار کند (در برخی مدل‌ها به مدت 5 ثانیه صدای بوق شنیده می‌شود که نشانگر سلامت دستگاه است).
- به کمک فلومتر میزان خروجی اکسیژن را با توجه به دستور پزشک مشخص کنید.
- دستگاه شروع به کار می‌کند.
تمیز کاری دستگاه
- برای نظافت و پاک سازی بدنه دستگاه ابتدا آن را از برق جدا نموده و از پارچه مرطوب به کمک شوینده رقیق استفاده کنید.
- سوند اکسیژن را به صورت روزانه با یک دستمال مرطوب پاک کنید.
- فیلتر ورودی دستگاه به صورت هفتگی با آب بدون مواد شوینده شسته و خشک گردد.
- لیوان مرطوب کننده را به طور مداوم تمیز و هفته‌ای یک بار با آب و سرکه سفید بشویید.
نکات مهم در نگهداری دستگاه
- دستگاه را مقابل تابش مستقیم خورشید قرار ندهید.
- دستگاه دور از محیط‌های پر از گرد و غبار باشد و از قرار دادن دستگاه بر روی فرش و موکت خودداری کنید.
- دستگاه را از وسایل گرمایشی نظیر شوفاژ و بخاری دور قرار دهید.
- دستگاه را در محیط داخلی اتاق قرار ندهید.
- از قرار دادن دستگاه در محیط‌های بسته که مشکل تامین هوا وجود دارد جلوگیری کنید.
- از گره خوردگی سوند تنفسی جلوگیری کنید.
- بهداشت و نظافت دستگاه را جدی تلقی کنید.
خرید دستگاه اکسیژن ساز یا کپسول هوا
گاهی اوقات، میزان اکسیژن خون به دلایل زیر از حد طبیعی کاهش می‌یابد.
- آسم
- سرطان ریه
- بیماری مزمن انسداد ریه
- آنفولانزا
- COVID-19
هنگامی که سطح اکسیژن در بدن ما خیلی پایین است، یکی از راه‌های رسیدن اکسیژن به بدن، استفاده از دستگاه اکسیژن ساز است. به لطف پیشرفت و گسترش تجهیزات پزشکی، دستگاه‌هایی برای تامین اکسیژن بیماران با کارایی آسان در دسترس است. پزشکان و کادر درمان می‌توانند برای رفع کمبود اکسیژن از کپسول هوا یا دستگاه‌های اکسیژن ساز بیمارستانی استفاده کنند. کپسول هوا، یکی از قدیمی‌ترین دستگاه‌ها برای تامین اکسیژن است که با ظرفیت کوچک و بزرگ در مراکز درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اغلب، آنها کنار تخت بیماران به صورت ثابت قرار می‌گیرند و به علت وزن سنگین جابجایی آنها دشوار است و می‌بایست آنها را پس از ساعتی شارژ کنید. برای شارژ کردن و استفاده مجدد، باید ظرفیت آنها را در نظر گرفت.
برخی از کپسول‌های هوا قادرند تا 4 یا 5 ساعت کار کنند و برخی از آنها می‌توانند با ظرفیت بیشتر تا 18 ساعت اکسیژن مورد نیاز را تامین کنند. در حالی که اکسیژن سازها با ابعاد کوچک و جمع و جور، قابل حمل هستند و می‌توانند به مدت طولانی‌تر اکسیژن را تولید کنند. آنها سبک، بی صدا، ارزان‌تر و کارایی بالاتری دارند. متقاضیان آنها بیشتر از کپسول‌های هواست. برای خرید دستگاه اکسیژن ساز جهت استفاده در بیمارستان و منازل باید به گزینه‌های ذیل توجه کنید:
- کنتور و غلظت اکسیژن
- وزن و ابعاد دستگاه
- منبع تغذیه
- عدم ایجاد صدا
- نوع دستگاه( قابل حمل و ثابت)
- طول عمر و گارانتی
عوامل مؤثر بر قیمت دستگاه اکسیژن ساز
- کاربرد و نیاز شما
آیا شما به یک دستگاه اکسیژن ساز قابل حمل، ثابت یا بیمارستانی و خانگی نیاز دارید؟ بسته به نوع نیاز شما، نمی‌توان قیمت مشخصی را بیان کرد. به صورت تخمینی قیمت دستگاه‌های قابل حمل و بیمارستانی بیشتر از نوع ثابت و خانگی است.
- نوع برند
رایج‌ترین برندهای اکسیژن ساز با قیمت‌های متفاوت در ایران عبارت است از Thomas ،YUYU ،ZTMed ،Oxylife ،EMG ،Airsep
هنگام خرید دستگاه اکسیژن ساز برای معین کردن قیمت آنها علاوه بر برند و نوع دستگاه، ملاک‌هایی همچون وزن و حجم، جریان و غلظت اکسیژن، توان موتور، آلارم و سیستم کنترل، استاندارد و منبع تغذیه را در نظر بگیرید. لطفاً هنگام خرید دستگاه اکسیژن ساز با کارشناسان شرکت سینا طب تماس بگیرید.